Ester Kalis, 17 oktober 2019
“Ken Uzelve”
Het oud Griekse aforisme “Ken Uzelve” (voor de liefhebber: Gnothi Seauton) prijkte boven de tempel van Apollo, de plek waar de Grieken het Orakel van Delphi raadpleegden, en wordt toegeschreven aan ten minste zes oude Griekse wijsgeren.
En wijs waren die Griekse wijsgeren. In deze tijd wordt het begrip “zelfkennis” – zoals bij de oude Grieken – ook verbonden met ethiek en aan het ontwikkelen van een morele levenshouding. En wat kan het daar fout gaan!
De kranten staan er vol van; vandaag nog in het FD “Foute boel: niet – integer gedrag op het werk”: van pakken printerpapier mee naar huis nemen tot sjoemelen met wetenschappelijke data”. Er zijn tal van voorbeelden bekend; in de jaren 90 één van de grootste fraudes ooit (Nick Leeson) maar denk ook aan beurshandelaar Jérôme Kerviel, de speculerende beurshandelaar die zijn werkgever Société Générale bijna vijf miljard euro heeft gekost. Extreme voorbeelden, maar wel echt gebeurd. Denk ook aan de kredietcrisis en het jagen op bonussen zonder dat de vraag gesteld werd “wat ben ik aan het doen?”. En denk aan mensen die door hun positie voorkennis hebben en die gebruiken. Dat dat op gespannen voet staat met de belangen van anderen, de organisatie zelf en/of de maatschappij, komt in veel gevallen niet bij hen op. Belangenverstrengeling ligt makkelijk op de loer. Of het nu gaat om het verrichten van nevenwerkzaamheden en – functies die botsen met het organisatiebelang of het gunnen van opdrachten of gunstige verkoopvoorwaarden aan familie of vrienden, het aannemen van geschenken het valt allemaal onder niet ethisch of integer gedrag. Alleen dat hebben mensen in veel gevallen niet door. Het eigen gedrag wordt moeiteloos goed gepraat, “iedereen doet dat toch; wat maakt dat nou uit dat merkt toch niemand; ik werk zo hard dus dan mag ik toch best een dag thuisblijven zonder een vrije dag op te nemen?”
Het antwoord op ontoelaatbaar gedrag is vaak een “Code”; Codes met daarin (interne) ethische afspraken en regels over wat bedrijven wel en niet willen. 90% van de grote bedrijven heeft een uitgeschreven gedragscode met daarin de doelen, waarden en principes die zij belangrijk vinden. Vanzelfsprekend is niet alles in Codes te vangen. Het maken van meer afspraken en het bedenken van meer regels is niet de oplossing. Ik denk dat het veel belangrijker is dat naast de geschreven regels er een bedrijfscultuur is waarin ruimte wordt geboden voor een gesprek over dilemma’s en gedrag. Een cultuur waarin mensen elkaar aanspreken op hun handelen en elkaar inspireren om de juiste stappen voorwaarts te zetten.
Daarbij is het van groot belang om naar het eigen leven te kijken (zelfkennis) en dat kritisch onder de loep te nemen. En aandacht te geven aan het ontwikkelen van een morele levenshouding. Binnen bedrijven gaat het om de “tone of the top”. Wat daar nodig is, zijn leiders die vanuit hun morele waarden nieuwe normen stellen en iedereen binnen dat bedrijf daarin mee krijgen. Er zijn inmiddels talloze boeken en artikelen over dit onderwerp verschenen. Lees bijvoorbeeld het boekje van Muel Kaptein “De integere manager”. Leiderschap in deze tijd betekent voorbeeldgedrag laten zien en consistent en transparant handelen. Onvermoeibaar. Dan komt het met het gedrag van iedereen in een organisatie uiteindelijk ook wel goed.
De komende twee jaar houd ik mij, naast mijn werk als arbeidsrecht advocaat, bezig met “Gedrag, ethiek, integriteit”. Ik ben gestart met de opleiding “PGO Compliance & Integriteit Management” aan de School of Business and Economics van de VU om meer te leren van menselijk gedrag en om cliënten beter te ondersteunen in hun wens om te komen tot versterking van de integriteit binnen het bedrijf.
Ik wens je een fijne week en nodig je uit eens stil te staan bij je eigen gedrag. Ken Uzelve!
Ester Kalis
kalis
+31 6 43 36 80 60