31 maart 2016
Wetsvoorstel Huis voor klokkenluiders aangenomen
Klokkenluiders worden in de toekomst wettelijk beschermd en werkgevers moeten een interne klokkenluidersregeling implementeren. Dat regelt een nieuwe Wet Huis voor klokkenluiders, die op 1 maart jl. door de Eerste Kamer is aangenomen. Naar verwachting treedt de wet op 1 juli 2016 in werking. Wat betekent deze wet voor u in de praktijk?
Wij besteden in deze nieuwsbrief aandacht aan de belangrijkste aspecten. Ook geven wij antwoord op actuele vragen uit onze praktijk.
Werkgevers die minstens vijftig werknemers in dienst hebben, zijn verplicht om een interne klokkenluidersregeling te implementeren. Bij het vaststellen of wijzigen van zo’n interne klokkenluidersregeling komt de ondernemingsraad een instemmingsrecht toe.
Een klokkenluidersregeling moet in ieder geval de volgende elementen bevatten:
Ook moet de werkgever de werknemer informeren over de rechtsbescherming die de werknemer geniet als hij een vermoeden van een misstand heeft gemeld en onder welke omstandigheden het vermoeden extern kan worden gemeld, zoals bij het Huis voor klokkenluiders.
Huis voor klokkenluiders
De wet voorziet in de introductie van een zogenaamd ‘Huis voor klokkenluiders’, dat zowel een adviserende als onderzoekende rol heeft. Het uitgangspunt is dat een werknemer een vermoeden van een misstand eerst intern meldt om de organisatie in de gelegenheid te stellen de kwestie te onderzoeken. In deze fase kan een werknemer al wel terecht bij de afdeling advies van het Huis voor klokkenluiders voor informatie, advies en ondersteuning met betrekking tot een vermoeden van een misstand. De afdeling advies kan de werknemer eventueel doorverwijzen naar een relevante toezichthouder. Bijvoorbeeld de Autoriteit Persoonsgegevens (voorheen: College Bescherming Persoonsgegevens) als het een privacy gerelateerde aangelegenheid betreft.
Als de interne melding door de organisatie niet naar behoren is behandeld of als de interne procedure in redelijkheid niet allereerst kan worden doorlopen, bijvoorbeeld bij een
ernstige misstand, kan de werknemer zich rechtstreeks wenden tot de afdeling onderzoek van het Huis voor klokkenluiders. De afdeling onderzoek heeft verdergaande bevoegdheden dan de afdeling advies, maar beoordeelt zelf of er inderdaad redenen zijn verder onderzoek in te stellen. Van een afgerond onderzoek wordt een rapport opgesteld en dit wordt openbaar gemaakt. Het rapport bevat een analyse van de misstand en de (vermoedelijke) oorzaken daarvan, met eventuele aanbevelingen voor de werkgever. Alhoewel een werkgever een conceptversie van het rapport van tevoren kan inzien en daarin aanpassingen kan doen (bijvoorbeeld het afschermen van bepaalde gevoelige informatie voor de buitenwereld), moet een werkgever daarmee voorzichtig omgaan. Als het Huis voor klokkenluiders namelijk niet akkoord gaat met het verzoek om aanpassing, wordt ook die beslissing openbaar gemaakt. Dat heeft tot gevolg dat er alleen maar méér aandacht is voor het gevoelige onderwerp . Daarmee lijkt deze maatregel die aan het wetsvoorstel is toegevoegd ter bescherming van de werkgever, zijn doel voorbij te schieten.
Rechtsbescherming
Vanaf het moment van de melding geniet de klokkenluider rechtsbescherming. Er komt een nieuw artikel in de wet waarin staat dat de werkgever de werknemer niet mag ‘benadelen’ naar aanleiding van het melden van (het vermoeden van) een misstand. Denk daarbij aan disciplinaire maatregelen, het onthouden van een salarisverhoging of ontslag. Daarvoor geldt wel dat de werknemer de melding te goeder trouw en volgens de regels heeft gedaan, om een zekere waarborg te scheppen voor het inroepen van deze rechtsbescherming. Die waarborg is ook vervat in de voorwaarde dat niet iedere misstand zich leent voor een klokkenluidersmelding. Zie hierna ook onder ‘vragen uit de praktijk’.
“Moet bij klokkenluidersregelingen ook rekening gehouden worden met privacywetgeving?”
Ja. Het melden van misstanden gaat vaak gepaard met de verwerking van persoonsgegevens. Op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) mogen persoonsgegevens alleen worden verwerkt indien hiervoor een grondslag in de wet kan worden gevonden. Bijvoorbeeld indien dit noodzakelijk is ter behartiging van het gerechtvaardigde belang van een onderneming, zoals het voorkomen van fraude. Dit belang moet zwaarder wegen dan de inbreuk op de privacy van degene over wie gegevens worden verwerkt.
“Geldt de bescherming van de Wet Huis voor klokkenluiders ten aanzien van ieder vermoeden van een misstand?“
Nee. Het vermoeden van een misstand moet zijn gebaseerd op redelijke gronden, waarbij het maatschappelijk belang in het geding is. Daarbij kan gedacht worden aan de schending van een wettelijk voorschrift, een gevaar voor de volksgezondheid, een gevaar voor de veiligheid van personen, een gevaar voor de aantasting van het milieu en een gevaar voor het goed functioneren van de openbare dienst of een onderneming als gevolg van een onbehoorlijke wijze van handelen of nalaten. Vanwege dit maatschappelijke belang heeft de afdeling onderzoek van het Huis voor de klokkenluiders ook verdergaande bevoegdheden ten aanzien van werkgevers in de publieke sector dan in de private sector.
Inwerkingtreding
De Wet Huis voor klokkenluiders treedt naar verwachting per 1 juli 2016 in werking. Het is daarom belangrijk nu te beginnen met het vaststellen van een interne klokkenluidersregeling of een bestaande regeling in overeenstemming te brengen met de nieuwe wet. De Ondernemingsraad moet daarbij worden betrokken.
We helpen u graag bij het opstellen van een klokkenluidersregeling. Ook als u andere vragen heeft naar aanleiding van deze nieuwsbrief, neemt u dan gerust contact met ons op.
Over dit onderwerp ook meer tijdens onze Client Class Arbeidsrecht op 24 mei a.s. Noteert u de datum alvast in uw agenda? Binnenkort worden de uitnodigingen verstuurd. We zien u dan graag!
Met vriendelijke groet,
Ester Kalis, Matthijs Bos, Eugenie Ágoston, Maartje van Asten, Yvonne Raymakers, Nicole Stalma, Anantha Vos, Marjon Schlimbach, Lilian Peels en Roel Valstar
Van der Steenhoven advocaten N.V.
Herengracht 582-584, (1017 CJ) Amsterdam
Tel +31 (0)20 607 79 79
www.vandersteenhoven.nl, mail.
Aan de samenstelling en inhoud van deze nieuwsbrief is de meeste zorg besteed. Van der Steenhoven advocaten N.V. aanvaardt geen verantwoordelijkheid ten aanzien van op basis van dit artikel genomen beslissingen, tenzij zij vooraf in concrete gevallen is geraadpleegd.